Jan Nowak-Jeziorański w sieci

Na  www.nowak-jezioranski.pl można znaleźć m.in. wspomnienia o Nowaku-Jeziorańskim i wiele fotografii jego oraz jego żony. Wkrótce mają tu być też zamieszczone informacje na temat stypendium im. Andrzeja Jeziorańskiego adresowanego do ubogich i uzdolnionych uczniów szkół gimnazjalnych z terenu Dolnego Śląska.

Uruchomienie strony było możliwe dzięki dotacji miasta Wrocławia.

Jan Nowak-Jeziorański był kuratorem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu i inicjatorem powstania i współzałożycielem Kolegium Europy Wschodniej. Otrzymal tytuł honorowego obywatela Wrocławia i doctora h.c. Uniwersytetu Wrocławskiego.

_____________________________________________________________

Jan Nowak-Jeziorański

Urodził się 2 października 1914 roku w Berlinie w rodzinie warszawskiej inteligencji. 

Po uzyskaniu magisterium w 1936 r. przystąpił pod kierunkiem prof. Edwarda Taylora do pracy nad rozprawą doktorską na temat Cyklu koniunktury gospodarczej w Polsce 1929-1936.

W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej i trafił do niemieckiej niewoli. Podczas transportu jeńców uciekł i, przedostając się przez Kraków i Górny Śląsk, dotarł do Warszawy.

Na przełomie lat 1939-1940 zaangażował się w działalność konspiracyjną. W 1940 roku zadebiutował jako publicysta, drukując w podziemnym czasopiśmie "Znak" artykuł o Konstytucji 3 Maja. Rok później przystąpił do Związku Walki Zbrojnej, który 14 lutego 1942 roku rozkazem gen. Władysława Sikorskiego przekształcony został w Armię Krajową.

Pracował w ramach Akcji "N". Jego zadanie polegało na kolportowaniu na ziemiach okupowanych oraz na terenie Rzeszy antyhitlerowskich materiałów propagandowych, które drukowane były w języku niemieckim. Na początku 1943 roku Zdzisław Jeziorański zgłosił się jako ochotnik do pracy w charakterze kuriera AK, która miała polegać na dostarczaniu polskim placówkom działającym na terenach nieokupowanych przez Niemców poufnych raportów oraz tajnej korespondencji. Pierwsza misja Nowaka wiodła do poselstwa polskiego w Sztokholmie, druga natomiast do rządu polskiego w Londynie, gdzie na ręce gen. Kazimierza Sosnkowskiego, premiera Stanisława Mikołajczyka, prezydenta Władysława Raczkiewicza i ambasadora Edwarda hr. Raczyńskiego złożył raporty o sytuacji w okupowanym kraju.

Na potrzeby misji do Londynu Zdzisław Jeziorański zmienia nazwisko na Jan Nowak. Do Polski powrócił w lipcu 1944 roku tzw. "Mostem", czyli drogą lotniczą, która swój początek miała w brytyjskiej bazie wojskowej założonej w Brindisi, w miejscowości położonej w południowych Włoszech. Lądował na polanie pod Tarnowem, skąd wyruszył do Warszawy. Po dotarciu do Warszawy Jan Nowak zdał relacje z londyńskiej wyprawy kurierskiej gen. Tadeuszowi Borowi-Komorowskiemu.

W czasie Powstania Warszawskiego współpracował z radiostacją „Błyskawica”. W tym czasie zawarł związek małżeński z Jadwigą Wolską, koleżanką z konspiracji o pseudonimie „Greta”, łączniczką Akcji "N". W grudniu 1944 roku otrzymał od dowództwa AK pocztę z poleceniem dostarczenia jej do Londynu. W tej wyprawie towarzyszyła mu żona. Była to ostatnia wyprawa Jana Nowaka do rządów na obczyźnie, po której nie wrócił do kraju. W roku 1948 podjął pracę w British Broadcasting Corporation.

Kiedy z inicjatywy Stanów Zjednoczonych zaczęto w 1949 roku tworzyć rozgłośnię Radio Wolna Europa, Jan Nowak włączył się w prace przygotowawcze, wnosząc do nich doświadczenie specjalisty od propagandy i mediów. W 1952 roku przeniósł się do Monachium i został Dyrektorem Rozgłośni Polskiej RWE. Pierwszą audycję do słuchaczy w Polsce przeprowadził 3 maja 1952 roku.

Odszedł ze stanowiska 1 stycznia 1976 roku. W kierowanej przez niego rozgłośni można było usłyszeć audycje odsłaniające m.in.: prawdziwe oblicze zbrodni stalinizmu, zakłamania cenzury, antypolską działalność rządów i całego systemu komunistycznego. Po przejściu na emeryturę osiedlił się w USA, gdzie zaangażował się w życie Polonii, a szczególnie w prace Kongresu Polonii Amerykańskiej. Pracował jako doradca do spraw Europy Wschodniej w Departamencie Stanu. Pełnił też rolę nieformalnego ambasadora Polski mającego wpływ na politykę amerykańską wobec Polski. W roku 1989 po raz pierwszy od 45 lat przyjechał do kraju i od tego roku był nieformalnym łącznikiem między polskim a amerykańskim światem politycznym, stał się także jednym z głównych rzeczników przyjęcia Polski do NATO.

Jan Nowak-Jeziorański za swą długoletnią działalność na rzecz Polski otrzymał wiele wyróżnień, nagród i odznaczeń. Wśród nich znalazły się Order Orła Białego przyznany w 1994 roku przez Prezydenta Rzeczpospolitej czy w 1996 roku najwyższe amerykańskie odznaczenie cywilne - Medal Wolności. Jest także Honorowym Obywatelem Miast: Wrocławia, Krakowa, Warszawy, Poznania, Gdańska i Gdyni.

Od 1996 roku zasiadał w Radzie Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, do którego przekazał swoje archiwum, by w ten sposób mogło służyć Narodowi i Ojczyźnie. W 2001 roku z jego inicjatywy powołane zostało do życia Kolegium Europy Wschodniej, mające swą siedzibę we Wrocławiu.

Zmarł 20 stycznia 2005 roku.