Metropolie już są, czy będą zalegalizowane? (Posłuchaj)

Żadne z nich - zgodnie z opracowywaną ustawą - metropolią nie będą, bo taki status dostaną tylko Warszawa, Trójmiasto i Śląsk.

Ale nie chodzi o liczbę miast, lecz o kompetencje.

Według Rafała Dutkiewicza metropolie nie będą miały finansowania i uprawnień (Posłuchaj):

W pierwszym projekcie ustawy metropolia miała otrzymywać część podatku VAT i inwestować w - przykładowo - rozwój komunikacji. Z kolejnych wersji ten zapis wycofano.

Największe miasta mają wpływ na życie prawie połowy mieszkańców Polski. Dają im pracę, rozrywkę, kulturę. Chcą się rządzić samodzielnie jako metropolie i przejąć zadania okolicznych powiatów.

Zgodnie z rządowym projektem w Polsce status metropolii otrzymają tylko 3 miasta Warszawa, Śląsk i Trójmiasto. - To nie zmieni faktu, że metropoliami tak napradę są również Wrocław, czy Poznań - uważa prezydent tego ostatniego Ryszard Grobelny.

Na spotkanie nie przyjechała prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Relacja Sylwii Chmielarz z Radia Wrocław (Posłuchaj):

Dokumenty wypracowane przez Radę Unii Metropolii Polskich:

Deklaracja Prezydentów Miast Unii Metropolii Polskich w sprawie roli metropolii jako regionów innowacji i wiedzy

"Rozwijajmy kapitał intelektualny Polski"

W bieżącym roku mija dwadzieścia lat od rozpoczęcia transformacji ustrojowej w Polsce. Przez ten czas zbudowaliśmy prężną gospodarkę rynkową oraz nadrobiliśmy część dystansu cywilizacyjnego dzielącego nas od poziomu życia w państwach Europy Zachodniej. Średni dochód mieszkańca Europy Środkowo-Wschodniej przekroczył 60 procent dochodu mieszkańca Europy Zachodniej. Jednocześnie, jak zostało przedstawione w raporcie o Kapitale Intelektualnym Polski, opracowanym w ubiegłym roku przez Zespół Doradców Strategicznych Premiera, w okresie minionych dwudziestu lat nastąpiła znacząca dywergencja w obszarze kapitału intelektualnego, traciliśmy dystans do Europy Zachodniej, co rodzi poważne ryzyko, że dynamika rozwoju Polski będzie słabnąć.

Coraz powszechniej docenia się fakt, że gospodarka światowa się metropolizuje i w globalnej gospodarce opartej na wiedzy to metropolie stanowią o potencjale rozwojowym danego kraju. W metropoliach skupia się aktywność gospodarcza - tak o charakterze produkcyjnym, jak i usługowym.

Metropolie są jednak przede wszystkim regionami, w których koncentruje się potencjał innowacyjny gospodarki opartej na wiedzy: to w metropoliach powstaje ponad 85 procent wszystkich światowych innowacji. Dlatego My, Prezydenci dwunastu głównych miast Rzeczpospolitej, zrzeszonych w Unii Metropolii Polskich, mając świadomość, że sukces naszego państwa zależy w ogromnym stopniu od sukcesu naszych metropolii, uważamy za nasz obowiązek zabranie głosu w debacie nad nową strategią rozwoju Polski. W obliczu światowego kryzysu finansowego sprawa roli metropolii jako regionów innowacji i wiedzy jest w tej debacie kwestią zasadniczą.

Chcemy, z całą mocą, wynikającą z dwudziestoletniego doświadczenia samorządów miast metropolitalnych, stwierdzić że podstawową barierą rozwoju polskich metropolii jest brak jednolitych, silnych władz publicznych obszarów metropolitalnych. Władze te powinny być partnerem instytucji i środowisk naukowych i badawczych - z jednej strony - a przedsiębiorców i kapitału - z drugiej strony. Władze te powinny być zdolne do wypracowania, we współpracy ze środowiskami akademickimi i gospodarczymi, strategicznych programów rozwoju opartych na wiedzy i innowacyjności. Władze te powinny stać się promotorem współpracy pomiędzy nauką, edukacją i biznesem.

Władze te powinny być w stanie kształtować infrastrukturalne i społeczne środowisko gospodarki opartej na wiedzy. Jest to nie tylko główne zadanie, ale misja władz obszarów metropolitalnych. Kompetencje i zadania władz metropolitalnych muszą zostać tak ukształtowane przez prawo, aby jak najlepiej służyły temu głównemu zadaniu metropolii. Ponadto, dla kształtowania środowiska gospodarki opartej na wiedzy szczególne znaczenie mają takie zadania, jak stanowienie długofalowej strategii rozwoju obszaru metropolitalnego uwzględniającej spójność społeczną i środowiskową, określanie planu zagospodarowania przestrzennego spójnego ze strategią, kształtowanie węzła europejskiej sieci transportowej, w tym transportu publicznego, i innych elementów infrastruktury (liniowej i wiedzy), niezbędnych dla funkcjonowania środowiska gospodarki opartej na wiedzy. Mając to na względzie, deklarujemy wolę współdziałania z Prezydentem RP i Rządem w przygotowaniu i przeprowadzaniu metropolitalnej korekty reformy administracji publicznej. Jesteśmy głęboko przekonani, że konieczne jest utworzenie silnych metropolitalnych władz publicznych, które będą mogły odgrywać rolę organizatora współpracy środowisk wiedzy i kreatywnego biznesu, jak również promotora innowacyjności. Oznacza to konieczność utworzenia regularnych jednostek samorządu terytorialnego, zastępując powiaty wchodzące w skład obszaru metropolitalnego, których organy będą obdarzone bezpośrednim mandatem demokratycznym. Jednostki te muszą wykonywać zadania o charakterze regionalnym – w dziedzinie planowania strategicznego, przestrzennego, środowiskowego i transportowego – oraz sieciowe zadania powiatowe. My, Prezydenci dwunastu polskich miast metropolitalnych, nie zamierzamy czekać na uchwalenie lepszego prawa i już dzisiaj postanawiamy utworzyć w naszych miastach jednostki badające i rozwijające kapitał intelektualny metropolii. W każdym z naszych miast powstanie miejski Instytut Wspierania Innowacyjnej Gospodarki (IWIG). Każdy z miejskich ‘IWIG-ów’, kierowany przez pełnomocnika prezydenta, będzie obserwatorium innowacyjnych przedsięwzięć we wszystkich dziedzinach istotnych dla rozwoju metropolii: takich jak innowacje biznesowe, nauka i jej współpraca z biznesem, kultura, sztuka, kształcenie kreatywnych umysłów, budowanie wizerunku metropolii jako regionu innowacji i wiedzy. Szczególnym przedmiotem zainteresowania obserwatoriów ma być kapitał intelektualny polskich metropolii, w tym wyszukiwanie talentów, badanie karier zawodowych młodych, twórczych ludzi i ich wspieranie. IWIG-i jako obserwatoria rynku wiedzy i innowacyjnego biznesu, będą obserwowały, wspierały i ułatwiały proces tworzenia i komercjalizacji innowacji. Pierwszym zadaniem każdego z IWIG-ów powinno być badanie kapitału intelektualnego metropolii i określenie głównych barier dla rozwoju tego kapitału.

My, Prezydenci dwunastu miast metropolitalnych podkreślamy, że nie jest możliwy szybki rozwój kapitału intelektualnego Polski bez rozwoju kapitału intelektualnego metropolii. Ogłaszając utworzenie IWIG-ów w naszych miastach jednocześnie podejmujemy publiczne zobowiązanie wobec Polaków, że dołożymy wszelkich starań, aby usuwać bariery dla rozwoju metropolii jako regionów innowacji i wiedzy. Wyrażamy głęboką nadzieję, że dzięki wsparciu Prezydenta RP i Rządu w krótkim czasie zostanie usunięta również podstawowa bariera prawna i w najbliższych latach metropolie, jako jednolite obszary administracyjne, staną się filarami sukcesu Polski w globalnej gospodarce opartej na wiedzy.

Stanowisko Unii Metropolii Polskich w sprawie realizacji przez samorząd miast metropolitalnych zadań w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych

Unia Metropolii Polskich z zadowoleniem przyjęła dalsze rządowe kroki w zakresie decentralizacji wspierania organizacji pozarządowych poprzez zlecanie zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. W wyniku zmiany art. 35a i 36 ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych samorządy powiatowe i wojewódzkie mają możliwość zlecania zadań organizacjom działającym na rzecz ich niepełnosprawnych mieszkańców.

Samorządy w ramach swoich ustawowych zadań własnych i zleconych realizują wiele zadań wspomagających aktywizację osób niepełnosprawnych również poprzez finansową współpracę z podmiotami niepublicznymi na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o pomocy społecznej. Nie do przecenienia jest fakt zaspakajania potrzeb osób niepełnosprawnych przez same środowiska pozarządowe działające na ich rzecz, które wykorzystują swoje doświadczenie i znajomość tych potrzeb.

Od roku 2000 środowiska te wspierane były w realizacji zadań przez PFRON w ramach wieloletniego programu „PARTNER” realizowanego przez oddziały wojewódzkie PFRON. Od dnia 1 lipca 2008 r. zlecanie zadań fundacjom i organizacjom pozarządowym powierzono samorządom wojewódzkim i powiatowym. Niepokój budzi jednak fakt braku zapewnienia samorządom środków na realizację zlecanych zadań, które wcześniej obejmował program PARTNER a wręcz zmniejszenie limitów przekazywanych samorządom w ramach algorytmu na realizację wszystkich zadań wynikających z ww. ustawy. Środki przekazane na zwiększone zadania samorządom / wg obowiązujących algorytmów/ przez Zarząd Funduszu w lutym 2008 były mniejsze o ok. 30% w stosunku do roku poprzedniego, w którym zakres zadań był mniejszy. Niewiele samorządów zdecydowało się na uwzględnienie zlecania zadań organizacjom podejmując trudne decyzje ograniczania poziomu realizacji pozostałych zadań, lub w ogóle z nich rezygnując. W październiku 2008 r. Zarząd PFRON ogłosił konkurs na zadania o charakterze ciągłym dotyczące rehabilitacji w specjalistycznych placówkach prowadzonych przez fundacje i organizacje pozarządowe w 2009 r., przeznaczając na ten cel 90 mln zł. Jednakże zarówno procedury konkursu - oparte na doświadczeniach unijnych, a nie wynikające z praktyki stosowania ustawy o działalności pożytku publicznego - trudne do dotrzymania zwłaszcza przez niewielkie samopomocowe organizacje pozarządowe, jak i brak wiedzy osób oceniających merytorycznie wnioski na temat jakości działalności organizacji w środowisku lokalnym oraz opinii samorządu lokalnego na temat wpływu ich aktywności na zaspokojenie potrzeb mieszkańców, stanowią dla niektórych organizacji barierę nie do pokonania.

W marcu Zarząd PFRON ogłosił drugi konkurs dla podmiotów niepublicznych przeznaczając kolejne 50 mln – nie przekazał jednak tych środków na zlecanie zadań samorządom. Zapowiada trzeci konkurs „centralny”. Czy tak realizowaną strategię decentralizacji zlecania zadań organizacjom pozarządowym można uznać za celową i uzasadnioną? Problem zgłaszany był zarówno przez środowiska pozarządowe, jak i samorządowe poprzez m.in. zapytania do właściwych ministerstw oraz za pośrednictwem Posłów i Senatorów Rzeczypospolitej Polskiej. W odpowiedziach na Ich zapytania i interpelacje wskazuje się na gwarancje realizacji przez samorządy tych zadań, które jednak nie są realizowane. Przywołuje się kolejną nowelizację ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych dostosowującą ją do rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008. Uwolnione na mocy tej noweli środki budżetowe na 2009 mają być przekazane samorządom na realizację zadań i na programy celowe/ odpowiedź sekretarza stanu w MPIPS na interpelację nr 5666 z dn.4 listopada 2008 r./. Unia Metropolii Polskich wnosi o realizację tych obietnic i podjęcie działań umożliwiających samorządom realizację zadań ustawowych. Ze względu na wagę sprawy Unia Metropolii Polskich z uwagą będzie śledziła rozwój sytuacji i realizację składanych obietnic jednocześnie deklarując swój aktywny udział w niezbędnych pracach.

Stanowisko Unii Metropolii Polskich w sprawie planowania rozwoju

„Trzeba dobrze zaplanować planowanie”

1. Unia Metropolii Polskich - odrzucając z jednej strony skrajne poglądy wyznawców wiary w nieograniczone możliwości regulacyjne mechanizmu rynkowego, z drugiej strony sprzeciwiając się charakterystycznym dla poprzedniego systemu tendencjom do uprawiania „planowania dla planowania” - od początku swego istnienia, wielokrotnie wyrażała w swoich stanowiskach opinie o potrzebie racjonalnego planowania rozwoju, opartego na „rządach prawa”, a w odniesieniu do zagospodarowania przestrzennego na „rządach prawa miejscowego”

2. Unia Metropolii Polskich z ubolewaniem musi stwierdzić, że prawne i organizacyjne rozwiązania podejmowane w Polsce po roku 1990 nie odpowiadały i nie odpowiadają potrzebie optymalizacji i spójności planów i strategii rozwoju. Rozumiejąc liczne i różnorodnie uwarunkowane trudności charakterystyczne dla procesu transformacji ustrojowej, stwierdzić trzeba, że w procesie tym sprawy planowania nie były przedmiotem analizy systemowej, a podejmowane działania nie rzadko były wymuszane potrzebą chwili, np. w związku z rygorami wynikającymi z obowiązku programowania w UE.

3. Brak systemowej koncepcji planowania rozwoju jest odczuwalny na wszystkich poziomach organizacji państwa. Sutkiem tego jest: - brak spójności planowania rozwoju w ujęciu przedmiotowym (gospodarka, przestrzeń, środowisko) i podmiotowym (rząd, resorty, samorządy); - brak ciągłości planowania, spowodowany stanem permanentnego nowelizowania przepisów; - segmentacja czynności planistycznych, szczególnie widoczna w planowaniu przestrzennym a przejawiająca się m.in. sporządzaniem prognoz finansowych i ekologicznych jako odrębnych opracowań, wykonywanych w systemie zewnętrznych zamówień; - niekontrolowany rozkwit różnych strategii, planów i programów sektorowych, nie powiązanych ze sobą w sensie merytorycznym i metodologicznym, których sporządzania wynika bardziej z różnego rodzaju partykularyzmów branżowo-resortowych oraz interesów środowiskowych niż rzeczywistych, obiektywnych potrzeb – spektakularnym tego świadectwem jest uchwalenie przez Radę Ministrów w latach 1990 – 2006 406 strategii i dokumentów o charakterze strategicznym, spośród których za aktualne uznano 120, co i tak należy uznać za ich „nadprodukcję”; - obowiązek sporządzania planów i programów przez podmioty, które nie mają w swojej gestii kompetencji i środków wykonawczych. Generalnie należy stwierdzić, że te i inne cechy planowania w Polsce nie odpowiadają zasadom planowania w UE, dotyczącym integracji planowania sektorowego i przestrzennego, zwłaszcza w odniesieniu do obszarów metropolitalnych.

4.Unia Metropolii Polskich zwraca się do władz państwowych o podjecie pilnych działań na rzecz dokonania krytycznego przeglądu polskiego i unijnego prawa odnoszącego się planowania i programowania rozwoju, jako pierwszego kroku na drodze do uporządkowania obecnego, krytycznie ocenianego stanu w tej dziedzinie. Jednocześnie UMP deklaruje pełną gotowość włączenia się w działania na rzecz naprawy i modernizacji szeroko rozumianego planowania i programowania rozwoju i zwraca się do wszystkich zainteresowanych struktur samorządu terytorialnego w Polsce o poparcie powyższego wniosku oraz aktywne współuczestnictwo w tym procesie.

5. Unia Metropolii Polskich, jako drugi krok reformy planowania w Polsce, widzi potrzebę opracowania nowych podstaw prawnych tej działalności, z myślą przede wszystkim o stworzeniu spójnego z prawodawstwem unijnym i skutecznego sytemu planowania i programowania rozwoju, adekwatnego do rzeczywistości, spójnie ujmującego uwarunkowania ekonomiczne, ekologiczne i przestrzenne, formułującego podstawy kompleksowego rozwoju poszczególnych struktur państwa i jego jednostek terytorialnych. 6. Jako szczególne wyzwanie - ale i szansę - a także ukierunkowanie reformy planowania należy przyjąć, wynikające z dyrektyw unijnych i obowiązujące od niedawna w Polsce prawo dotyczące środowiskowych ocen strategii, planów i programów. Prawo to w sposób bezwzględny, ale, co ważne, metodologiczne poprawny, determinuje potrzebę integracji planowania ochrony środowiska z systemem planowania zagospodarowania przestrzennego, uznając wariantowanie za podstawowy warunek optymalizacji rozwiązań.

Stanowisko Unii Metropolii Polskich w sprawie Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK)

1. Unia Metropolii Polskich z zadowoleniem przyjęła fakt skierowania przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego do publicznych konsultacji eksperckiego projektu Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Wydarzenie to oceniamy jako ważny krok na drodze do sporządzenia oficjalnego, projektu tego dokumentu. Jednocześnie musimy jednak skonstatować, że od momentu oficjalnego rozpoczęcia prac nad Koncepcją, tj. od przyjęcia przez Radę Ministrów jej tez i założeń, niedługo upłyną już dwa lata.

2. Unia Metropolii Polskich stoi na stanowisku, że należy przystąpić jak najszybciej do opracowania urzędowego projektu KPZK i skierowania go do ustawowej procedury uchwalającej, w tym przedłożenia go Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu. Podstawę do takiego wniosku daje z jednej strony przeświadczenie, że wykonane dotychczas i opublikowane w 4 tomach ekspertyzy stanowią więcej niż wystarczającą podstawę analityczną, studialną i prognostyczną do określenia celów i kierunków polityki przestrzennej państwa. Z drugiej strony kierujemy się obawą, że dalsze przeciąganie w czasie prac nad tym dokumentem oznaczać będzie przedłużenie obecnego stanu braku jednego z podstawowych elementów systemu planowania przestrzennego, co powoduje, że samorządowe polityki przestrzenne są pozbawione głównego, krajowego układu odniesienia.

3. Unia Metropolii Polskich zwraca uwagę na potrzebę jednoznacznego określenia - przed przystąpieniem do ostatecznego formułowania dokumentu - funkcji Koncepcji i jej miejsca w systemie planowania, z uwzględnieniem nie tylko ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale także znowelizowanej ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Kształtowanie polityki przestrzennej państwa jest dzisiaj bowiem przedmiotem stanowienia tych dwóch ustaw, które niestety nie są z sobą skorelowane.

4. Odległy (rok 2033) horyzont Koncepcji oznacza, że dokument ten musi mieć zróżnicowany charakter z uwagi na obiektywnie uwarunkowane ograniczenia dotyczące możliwości antycypowania zdarzeń i procesów w tak długiej perspektywie. Odpowiedzią na ten problem, wynikającą z teorii planowania, jest podejście wariantowo-scenariuszowe. Uważamy, że wykonane ekspertyzy, dotyczące np. zagadnień transportowych, stanowią wystarczającą przesłankę do zastosowania takiego podejścia, dającego korzyści również z punktu strategicznego planowania w obszarach metropolitalnych. Z kolei w bliższej perspektywie Koncepcja powinna zawierać przede wszystkim będące pochodną realizowanych programów operacyjnych przesądzenia, traktując je jako uwarunkowania przestrzennego rozwoju w dalszej perspektywie.

5. Unia Metropolii Polskich czuje się w sposób szczególny upoważniona do zwrócenia uwagi, że ustawowym zadaniem Koncepcji jest wyodrębnienie obszarów metropolitalnych, co oznacza, że w świetle obowiązującego dzisiaj ustawodawstwa decyzja ta jest domeną państwa: rządu i Sejmu. W tym stanie rzeczy konieczne jest, aby zapadała ona na podstawie jednoznacznie i jednolicie stosowanych kryteriów, zgodnie z obowiązującymi podziałem kraju na obowiązujące w UE podregiony statystyczne. Jako błędny należy uznać pomysł, aby na gruncie Koncepcji stosować funkcjonalne delimitacje obszarów metropolitalnych.

6. Unia Metropolii Polskich, gromadząc samorządy największych miast, pełniących kluczową rolę w procesach modernizacji polskiej przestrzeni, wyrażając żywotne zainteresowanie sporządzanym dokumentem i apelując o zintensyfikowanie prac - deklaruje pełną gotowość do dalszego partnerskiego, roboczego, współdziałania na etapie sporządzania projektu Koncepcji, a następnie na etapie jego opiniowania.

7. Jednocześnie Unia Metropolii Polskich ponownie przypomina wielokrotnie wyrażaną już opinię, zgodnie z którą w żywotnym interesie Polski jest, aby sieć 12 metropolii - zgodnie z obiektywnie uwarunkowanymi współcześnie determinantami rozwoju i postępu - pełniła rolę osnowy długofalowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.

Stanowisko Unii Metropolii Polskich w sprawie oświadczenia patronackiego wymaganego przez Bank Gospodarstwa Krajowego

Wprowadzenie w życie przez Bank Gospodarstwa Krajowego tzw. „oświadczeń patronackich” jako zabezpieczenia kredytów udzielanych gminom polskim spowoduje zahamowanie budownictwa mieszkaniowego (program budowy społecznych mieszkań czynszowych, realizowany m.in. ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego).

W konsekwencji nastąpi spadek zdolności kredytowej gmin w Polsce, co ograniczy rozwój programów inwestycyjnych oraz zmniejszy możliwości pozyskania środków unijnych. Sytuacja taka stawia gminy w bardzo trudnym położeniu z uwagi na ograniczenie dostępu do źródeł finansowania. Swoja opinię przedstawiliśmy wcześniej w liście z dnia 23 października 2008 r., skierowanym do Pana Cezarego Grabarczyka, Ministra Infrastruktury. Wyraziliśmy wówczas zaniepokojenie żądaniami zabezpieczania udzielonych i nowych kredytów przez gminy w formie oświadczeń patronackich.

Bank Gospodarstwa Krajowego nie zmienił jednak swoich żądań w zakresie zabezpieczenia dodatkowego, nie przekazał również informacji precyzujących charakter oświadczenia patronackiego. Podkreślamy, że kwestia oświadczenia patronackiego nie ogranicza się jedynie do skutków finansowych. Wzór oświadczenia proponowany przez Bank stoi w sprzeczności z przepisem art. 85 ust.1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. Nie precyzując bowiem zakresu obowiązków wystawcy, uniemożliwia określenie wartości zobowiązania gminy wobec Banku. Ponadto w tejże ustawie „oświadczenie patronackie” nie jest nawet wymienione w katalogu zabezpieczeń kredytowych.

Powyższe zastrzeżenia znajdują potwierdzenia w opiniach Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz opiniach autorytetów prawnych. Według jednej z nich (pismo z dnia 30.03.2009 r. - RIO Bydgoszcz) oświadczenie „jest to konstrukcja prawna nieokreślona bliżej w prawie cywilnym i nie mająca żadnej tradycji w zakresie zabezpieczania obrotu i stąd również z tych względów nie powinno występować jako zabezpieczenie umów w sektorze finansów publicznych”. W związku z powyższym domagamy się natychmiastowego odstąpienia od stosowania przez BGK „oświadczeń patronackich”.